FUAYE
Karanlýk
emici
Yangin
Gorunmeyen
katil
Hikayeler&Espiriler1
Hikayeler&Espiriler2
Hikayeler&Espiriler3
Hikayeler&Espiriler4
Richard
feynman
Leylek
modeli
Kanitlama&Yontemleri
Paradox
tekniði
Bir
iki paradox daha
Alaaddin'in
cini
Zeno'nun
paradoxu
Aristo'nun
tekerlek
paradoxu
Arrow
ve birkac
Paradox
daha
Metafizik
Einstein'e
kulak verelim
Kaos
Kisaca
Ufolar
Biraz
polemik
|
Arrow'un paradoksu
Tamamen demokratik bir oylama sadece pratikte
degil teoride de mumkun degildir.
Berber paradoksu
Seville'de kendisini tiras edemeyen her erkek
Seville Berberi tarafindan tiras edilecektir. Berber kendisini tiras etmeli
midir? (Bu paradoksu ortaya atan B Russell'dir.)
Berber bir kadinsa paradoks yok, degilse boyle
bir yasa cikarilamaz.
Para paradoksu
Ayni paradan ikisini yan yana koyup birini sabit
tutarak digerini onun etrafinda dondurun. Dondurulen para yarim tur attiginda
kendi ekseni etrafinda bir tam tur atmis olacaktir.
Epimenides paradoksu
MO 6 yuzyilda Epimenides soyle dedi: "Butun Giritliler
yalancidir, bunu bana Giritli bir sair soyledi."
Sairin dogru soyledigini kabul edelim. Bu cumle
kendisi dahil butun Giritlilerin yalanci oldugunu ifade ediyor. Oyleyse
sair yalancidir. Celiski.
Sairin yalanci oldugunu kabul edelim. Bu durumda
sunu demis olur: "Bazi Giritliler (en az bir Giritli) yalanci degildir.
Yalanci olmayan en az bir Giritli varsa paradoks yok: Sair yalancidir.
Timsahin dilemmasi
Timsahin biri Nil kenarinda camasir yikmakta
olan bir kadinin bir anlik gafletinden yararlanarak onun cocugunu yakaladi.
Kadin cocugunu geri vermesi icin timsaha yalvardi. Timsah, "cocuguna ne
yapacagimi dogru olarak tahmin edersen, onu sana veririm, aksi halde onu
yerim," dedi.
Kadin, "Ay! Yavrumu yiyeceksin," diye bir ciglik
atti.
Timsah, "pekala," dedi, "artik onu sana veremem,
cunku boyle yaparsam sen yanlis tahminde bulunmus olursun. Halbuki sana
yanlis tahminde bulunursan onu yiyecegimi soylemistim."
"Tam tersine," dedi kadin, "yavrumu yiyemezsin,
cunku onu yersen dogru tahminde bulunmus olurum ve dogru tahminde bulundugumda
onu bana verecegini soylemistin."
(Benzer bir paradoks da soyledir: Kral adama,
"bana bir sey soyle, dogru cikarsa seni astiracagim, yanlis cikarsa senin
boynunu vurduracagim." Adam, "benim boynumu vurduracaksin," dedi.)
Butun kumelerin kumesi paradoksu
Profesor, "bir kelime anlamiyla uyumlu ise ona
otolojik, degilse hetereolojik denir," dedi ve su ornegi verdi: "Dort harfli
kelimeleri kisa kabul edersek, kisa kelimesinin kendisi de kisa oldugundan
bu kelime otolojiktir, uzun kelimesinin kendisi uzun olmadigindan bu kelime
heterolojiktir. Ayni sekilde uc uc harfli olmadigindan heterolojiktir,
dort dort harfli oldugundan otolojiktir."
Bir ogrenci soz istedi: "Hocam, heterolojik kelimesinin
kendisi heterolojik midir, yoksa otolojik mi?"
Bu, tabii ki, bir paradoks; heterolojik kelimesi
otolojikse heterolojik, heterolojikse otolojiktir.
Otel paradoksu
Sonsuz odali bir otelin butun odalari doludur.
Bu otele 6 kisi daha gelirse bunlar nasil yerlestirilebilir?
n. odadaki musteri n+6 numarali odaya nakledilerek
ilk 6 oda bosaltilir. (Peki yeni gelen musteri sayisi sonsuz olsaydi?)
Matematiksel olarak burada bir sorun yok, cunku
sonsuzun matematiksel tanimina gore yeni gelenler yukarda verilen yontemle
yerlestirilebilir. (Sonsuz sayidaki musteri icin de ayni yontem gecerlidir.)
Fiziksel olarak da sorun yok, cunku sonsuz odali
otel bulur ve butun odalarini doldurabilirseniz, yeni gelen 6 kisiyi yerlestirmeyi
ustlenebilirim.
Kutu kutu top
a. Bir kutuya her defasinda 10 top konup 10.
top geri aliniyor. Bu ise sonsuz kere devam ettigimizde kutuda kac top
kalir?
b. Bir kutuya her defasinda 10 top konup sirayla
1. toptan itibaren birer top geri alinacaktir. Bu ise sonsuz kere devam
ettigimizde kutuda kac top kalir?
Simpson'un paradoksu
Farkli gruplarin ortalamalarinin ortalamasi gruplarin
birlesik haldeki ortalamasina esit olmak zorunda degildir.
Ilk dava (Avukatin dilemmasi)
Mustafa Sungur
Hukuk fakultesini bitiren genc, ulkenin en unlu
avukatinin yaninda staj yapmak icin basvuruda bulunur. Avukat gence tek
sart ileri surer: "Ilk davandan elde ettigin butun parayi bana vereceksin".
Anlasma imzalanir ve iki yil beraber calisirlar. Tam staj bittiginde genc
anlasmayi haksiz buldugunu, ilk davadan kazandigi parayi ona vermeyecegini
aciklar. Avukat tazminat talebi ile mahkemeye basvurur.
Hakimin karari ne olmalidir?
Iki davali durusmada hakimin karsisina gectiginde
avukat sunu soyler:
"-Sayin yargicim, bu davayi uzatmaya gerek yok;
cunku eger ben kazanirsam zaten parayi alacagim, eger kaybedersem yine
alacagim, cunku anlasmamiza gore o ilk davasindan kazandigi parayi bana
verecek."
Hakim tam avukati hakli bulacakken bu kez genc
avukat soz alir ve soyle der:
"-Sayin yargicim, evet avukat hakli, bu durusma
gercekten gereksiz, ama benim lehime; zira eger ben bu davayi kazanirsam
zaten ona birsey odemeyecegim. Eger kaybedersem, anlasmamiza gore ilk davayi
kaybettigim icin ona yine bir sey odemeyecegim."
II. Murat'in dilemmasi
Sultan II. Murat 1444 yili Agustos'unda tahti
12 yaslarindaki oglu II. Mehmet'e (daha sonra Fatih Sultan Mehmet olacak)
birakti. Tahta bir cocugun gectigini ogrenen ?talyan, Alman, Lehistan (simdiki
Polonya), Macaristan, Sirp ve Ulahlardan mutesekkil yeni bir Hacli Ordusu
Eylul'de savas ilan edip Varna'ya kadar geldi. Bunun uzerine II. Mehmet
Manisa'ya cekilen babasi II. Murat'a bir mektup gonderdi:
"Padisah biz isek, size emrediyoruz, gelip ordunun
basina geciniz; yok siz iseniz gelip devletinizi mudafaa ediniz."
Sultan Murat derhal Edirne'ye gelerek tahta yeniden
oturdu ve 10 Kasim 1444'te Varna'da Haclilarla yapilan savasta ordunun
basinda bulundu. Haclilar bozguna ugradi.
Kralin dilemmasi
Kral ulkenin yalancilari arasinda bir yarisma
acti. "Iste bu yalan," diyebilecegi bir yalan uydurana bir kup altin vadetti.
Yalancilar akin akin saraya gelip yalanlarini soylediler, fakat yalanlar
ne kadar akil almaz olursa olsun kral hep, "olabilir, niye olmasin ..."
gibi cevaplar veriyordu. Boylece hem egleniyor, hem de bir kup altindan
olmuyordu.
Derken kahramanimiz elinde bos bir kuple huzura
cikti ve konustu:
"-Rahmetli dedeniz bir savasa cikacakti, ancak
o gunlerde hazinede yeterli para yoktu. Dedeniz dedemden bu kuple bir kup
altin borc aldi ve 'bu borcumu torunum torununa odeyecek,' diye soz verdi.
Simdi, dedenizin borcunu bana odemeniz icin buraya geldim."
Kral, "iste bu kuyruklu bir yalan!" deyince adam,
"o halde odulumu alayim," dedi.
|